روایت تاریخی

وفات حضرت عبدالعظیم حسنی : نجاشی درکتاب رجال خود درباره نسب وی نوشته : هنگامی که جنازه او را برای غسل برهنه می‌کردند، در جیب لباسش نوشته‌ای پیدا شد که در آن، نسبش، این گونه نوشته شده بود: من ابوالقاسم، عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن علی بن حسن بن علی بن ابی طالب علیه‌السلام هستم. [رجال النجاشی: ج ۲، ص ۶۷، ش ۶۵۱] براساس این نسخه از رجال النجاشی، در نسب ایشان، میان وی و امام حسن علیه‌السلام، پنج نفر واسطه وجود دارد؛ لیکن در نسخه‌ های معتبر این کتاب[معجم رجال الحدیث: ج ۱۰، ص ۴۶،]، میان «زید» - جدّ سوّم وی – و امام حسن علیه‌السلام شخص دیگری واسطه نیست.

محقق بزرگ علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی درباره تاریخ ولادت حضرت عبدالعظیم حسنی می نویسند: « بنا بر نقل کتاب الخصائص العظیمیّه ولادت حضرت عبد العظیم علیه‌السلام در روز پنجشنبه چهارم ربیع الثانی سال ۱۷۳قمری در مدینه واقع شده است». پدرش عبداللّه و مادرش فاطمه به پرورش و آموزش او اهتمام زیادی داشته اند. عمده ی دوران کودکی او به تعلیم قرآن و ممارست در معارف اهل بیت عليه السّلام سپری شد. مدّت ۷۹ سال عمر با برکتش با دوران امامت چهار امام معصوم یعنی امام موسی کاظم علیه‌السلام امام رضا علیه‌السلام امام محمّدتقی علیه‌السلام و امام علیّ النّقی عليه السّلام مقارن بوده و محضر مبارک امام رضا علیه‌السلام، امام محمّد تقی علیه‌السلام و امام هادیعليه السّلام را درک کرده و احادیث فراوانی از آنان روایت کرده است. اما در خصوص علت سفرش به شهر ری نوشته اند وی همواره به تحکیم جایگاه امامان معصوم و افشای ستم غاصبان حکومت اسلامی می پرداخت و در سخت ترین اوضاع به گسترش معارف اسلامی و نشر معارف اهل بیت مشغول بود و ارتباطش به امام را حفظ می‌کرد. لذا وقتی خلیفه عباسی امام هادی علیه‌السلام را زیر نظر گرفته و مانع ارتباط آن حضرت با مردم بود، حضرت عبدالعظیم به هر زحمتی که بود خود را به آن حضرت رساند تا عهده دار مسئولیت  از طرف امام هادی عليه السّلام شود. چون متوکل این موضوع را شنید، دستور دستگیری آن حضرت را صادر کرد. در این زمان بود که حضرت عبدالعظیم عليه السّلام مجبور به مهاجرت به ری می شود.

در قدر و منزلت او تنها به ذکر سه حدیث اشاره می‌کنیم ۱ـ ابن قولويه در کامل الزّيارات (باب ۱۰۷ص ۳۲۴) روايت کرده يکي از اهالي ري گفت به محضر امام هادي علیه‌السلام رسیدم؛ آن حضرت از من  پرسيد کجا بودي؟ عرض کردم به زيارت سيّد الشهدا علیه‌السلام رفته بودم آن حضرت فرمود بدان و آگاه باش اگر قبر عبدالعظيم حسني علیه‌السلام را که در نزد شماست زيارت کرده بودي مثل آنست که حضرت حسين ابن علي عليه السّلام را در کربلا زيارت کرده باشي .۲ـ حضرت امام هادي علیه‌السلام نیز می‌فرمایند : هرکس قبر اباالقاسم [حضرت عبدالعظیم] را در ری (با شروط آن) زیارت کند، خداوند پاداش او را بهشت قرار می دهد. « مستدرک الوسائل ج ۱۷ص ۶۱۴» ۳ـ امام هادي‏ علیه‌السلام به حمّاد رازي فرمودند: هرگاه در قلمرو خود در كار دين به مشكلي دچار شدي، آن را با عبد العظيم حسني در ميان بگذار« مستدرك الوسائل ، ج ۱۷ ، ص ۳۲۱ »

حضرت عبدالعظیم با آنکه پیش از امام هادی علیه‌السلام محضر امام رضا ‏علیه‌السلام  و امام جواد‏ علیه‌السلام را نیز درک کرده بود ؛ اما  برای تحصیل اطمینان از ادامه سلامت عقایدش به محضر امام هادی علیه‌السلامعرض می کند: « ای پسر پیامبر‏، بسیار علاقمندم که عقاید دینی ام را خدمت شما بیان کنم تا چنانچه عقاید و افکارم مورد تأیید شماست بر آن استوار باشم وگرنه آن چنان که شایسته است آنها را اصلاح نمایم ». آن گاه تک تک مسائل اعتقادی خود را در زمینه توحید، نبوّت، امامت، معاد و غیر آن را توضیح می‌دهد. وقتی سخنانش به پایان می رسد امام هادی علیه‌السلام می‌فرمایند: « ای ابوالقاسم، به خدا سوگند، اعتقاداتی که عرضه کردی مبانی واقعی دین الهی است. بر این اعتقادات ثابت قدم باش...».